KİRA BEDELİNİN ÖDENMEMESİ NEDENİYLE
KİRALANAN TAŞINMAZIN İLAMSIZ İCRA YOLUYLA TAHLİYESİ

   İvazlı bir sözleşme olan kira sözleşmesi TBK m.299’da“Kiraya verenin bir şeyin kullanılmasını veya kullanmayla birlikte ondan yararlanmasını kiracıya bırakmayı, kiracının da buna karşılık kararlaştırılan kira bedelini ödemeyi üstlendiği sözleşmedir” şeklinde tanımlanmıştır. Kira bedelini ödeme borcu, kiracının asli edim yükümlülüklerinden olmakla birlikte kiracı, aksine sözleşme ve yerel adet olmadıkça, kira bedelini ve gerektiriyorsa yan giderleri, her ayın sonunda ve en geç kira süresinin bitiminde ödemekle yükümlüdür. Kiracının, kira borcunu ödemeyerek temerrüde düşmesi sonucunda, alacaklı kiraya verenin başvurabileceği çeşitli hukuki yollar mevcuttur.

TÜRK BORÇLAR KANUNU VE İCRA İFLAS KANUNU’NDA KİRAYA VERENE TANINAN İMKANLAR

1) İlk olarak alacaklı kiraya veren, borçlusu kiracı aleyhine ilamsız icra yolu ile takibe başvurabilir. Kiraya veren sadece kira bedelinin tahsilini isteyip, ayrıca tahliye talebinde bulunmuyorsa, bu takip İİK m.42 vd.’nda düzenlenen normal bir ilamsız icra yolu ile takiptir. Ayrıca kiraya veren, kira bedeli hakkında mevcut olan kanuni hapis hakkını da kullanmak isterse, rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takip talebinde bulunabilir ya da borçlusunu kiracının şahsına göre, sadece iflas yolu ile takipte de bulunabilir. Bu takiplerin ortak noktası ise kiracının tahliyesine karar verilmemesidir.

2) Türk Borçlar Kanunu’nda da kira bedelinin ödenmemesi nedeniyle tahliye konusu iki farklı maddede düzenlenmiştir. (TBK m.315 ve 352/2)
TBK m.315’e göre “Kiracı, kiralananın tesliminden sonra muaccel olan kira bedelini veya yan gideri ödeme borcunu ifa etmezse, kiraya veren kiracıya yazılı olarak bir süre verip, bu sürede de ifa etmeme durumunda, sözleşmeyi feshedeceğini bildirebilir.
Kiracıya verilecek süre en az on gün, konut ve çatılı işyeri kiralarında ise en az otuz gündür. Bu süre, kiracıya yazılı bildirimin yapıldığı tarihi izleyen günden itibaren işlemeye başlar.”
Kiracı, bu süreler içinde kirayı ödemezse ve kiralananı iade etmezse, kiraya veren kiracı aleyhine Sulh Hukuk Mahkemesinde bir tahliye davası açabilir. Ancak kiracı bu süre içerisinde kira bedelini öderse kira sözleşmesi feshedilmez ve kiraya veren tahliye davası açamaz. Ancak bu durum sadece TBK m.352/2’deki iki haklı ihtardan birisi olabilir.
Yine konut ve çatılı işyeri kiralarında, (adi ve hasılat kirasından farklı olarak)TBK m.352/2’de: “Kiracı, bir yıldan kısa süreli kira sözleşmelerinde kira süresi içinde; bir yıl ve daha uzun süreli kira sözleşmelerinde ise bir kira yılı veya bir kira yılını aşan süre içinde kira bedelini ödemediği için kendisine yazılı olarak iki haklı ihtarda bulunmasına sebep olmuşsa kiraya veren, kira süresinin ve bir yıldan uzun süreli kiralarda ihtarların yapıldığı kira yılının bitiminden başlayarak bir ay içinde, dava yoluyla kira sözleşmesini sona erdirebilir.” Kiraya veren bu tahliye davasını kazanırsa, mahkemeden alacağı ilamını icraya koyarak taşınmazın tahliyesini sağlayabilir. !! Yargıtay kararlarına göre, iki haklı ihtar nedeniyle tahliye konusunda görevli mahkeme sulh hukuk mahkemesidir, bu yüzden icra mahkemesi görevsizlik kararı vermelidir.

3) İİK’nun m.269-269/d’de sağladığı imkanlara gelecek olursak, ilgili hükümler, kiraya verenin kiracıya karşı kira bedelinden dolayı yapacağı ilamsız takip (İİK m.42 vd.) ile açacağı tahliye davasının (TBK m.315) birleştirilmesini mümkün kılmaktadır. Kiraya veren yalnızca kira bedelinin tahsilini amaçlamayıp aynı zamanda kiracının taşınmazdan tahliyesini de istiyorsa, kira bedelinin ödenmemesi sebebine dayanarak ilamsız tahliye yoluna başvurabilir.

KİRA BEDELİNİN ÖDENMEMESİ NEDENİYLE İLAMSIZ TAHLİYE (İİK M.269 VD.) HÜKÜMLERİNİN UYGULAMA ALANI

     Konut ve çatılı işyeri, adi veya hasılat kira sözleşmesi ile kiraya verilmiş tüm taşınmazlar için uygulanabilir.( Kiralananın konut veya çatılı işyeri olup olmadığı hususu sadece ödeme emrinde yer alan ihtar sürelerini etkiler.) Ancak kiraya veren ile kiracı arasında bir kira sözleşmesi yoksa veya kira sözleşmesi son bulmuş ise veya kiracı kira sözleşmesinden başka bir sözleşmeye dayanarak taşınmazda oturmakta ise, İİK m.269 hükmüne göre ilamsız tahliye takibi yapılamaz.

      Kira bedelinin ödenmemesi sebebiyle tahliye yoluna başvurabilmek için yazılı bir kira sözleşmesinin bulunması ve bunun takip talebine eklenmesi şart değildir. Yazılı bir kira sözleşmesinin varlığı ya da yokluğu, kiracının gönderilen ödeme emrine karşı koyması durumunda, kiraya verenin takibe devam etmesi bakımından başvurabileceği hukuki yollar için önemlidir.

KİRA BEDELİ

        İlamsız tahliye yolu ile takip, ilamsız icra yolu ile takibin bir türü olduğu için takip konusu kira borcunun para borcu olması gerekir. !! Doktrinde karşı görüşler de olmakla birlikte, Yargıtay’ın 1941 tarihli İçtihadı Birleştirme Kararı’na göre kira bedeli altın karşılığı olarak belirlenmişse, bu durumda ilamsız takip yapılamaz.

      Ayrıca alacaklı takip talebinde, ödenmemiş olan kiranın Türk parası ile tutarını göstermelidir. Kira alacağına faiz isteniyorsa faiz oranı ve faizin hangi tarihten itibaren işlemeye başladığı beyan edilmelidir. Sadece kira alacağının faizi de ilamsız icra yoluyla istenebilir. !! Ancak sadece kira alacağının faizi için ilamsız tahliye yoluna başvurulamaz.

TAKİP TALEBİNİN EN ÖNEMLİ HUSUSU NEDİR ?

      Taşınmazın tahliyesinin sağlanabilmesi için, kiraya verenin takip talebinde tahliye isteğini de açıkça beyan etmesi gerekir. İcra memur ve hakimi, alacaklının talebi ile bağlıdır. Eğer icra dairesi açıkça tahliye istemi olmamasına rağmen bu takip yolunu işletirse, şikayet yoluna başvurulabilir.

ÖDEME EMRİ VE ÖDEME SÜRELERİ

       Kiraya veren alacaklının takip talebini alan icra dairesi, tahliye talebini de içeren bir ödeme emri düzenleyerek kiracı borçluya gönderir. Burada da icra dairesince bir ödeme emri gönderilmekle birlikte, bu ödeme emri genel haciz yoluyla takipteki ödeme emrinden farklıdır. (Örnek No:13) Takip talebindeki maktu kayıtlar yanında, ihtar kısmı yer alır. Buna göre, borçluya, takip konusu borcu ödeme emrinin tebliğinden itibaren TBK’ndaki sürelerde (adi kiralarda 10, konut ve çatılı işyeri kiralarında 30 ve ürün kiralarında 60 gün) ödemesi, borcun bir kısmına veya tamamına ya da sebepleri ile birlikte dilekçe ile veya sözlü olarak icra dairesine bildirmesi, kira sözleşmesini veya sözleşmedeki imzayı açık ve kesin olarak reddetmediği takdirde, akdi kabul etmiş sayılacağı, belirtilen süreler içinde borcu ödemez veya itiraz etmezse, alacaklının icra mahkemesinden tahliyeyi ve kesinleşen kira alacağından dolayı da haciz talep edebileceği ihtar olunur. !! Kanun, genel ve kambiyo senetlerine mahsus haciz yoluyla takiplerden farklı olarak bu ödeme emrinde, borçluya mal beyanında bulunması ihtarı düzenlenmemiştir.

ÖDEME EMRİNE İTİRAZ

       Ödeme emrini alan kiracı, ödeme emrine itiraz etmez ve süresi içinde borcu öderse takip son bulur, kiracının tahliyesi istenemez. Borçlunun kira bedeli ödemesi fakat icra masraflarını yatırmaması, aynı şekilde faiz ve avukatlık ücretini süresinde ödememesi tahliye sebebi teşkil etmez. Ancak bunlar için haciz yapılabilir.

    Borçlu kiracı ödeme emrine itiraz etmez, ihtar müddeti içinde kira borcunu da ödemezse, kiraya verenin tahliye isteyebilmesi için borçlu kiracıya verilen otuz günlük ödeme süresinin sona ermesini beklemesi gerekir.

   Kiracı borçlu, ödeme emrini aldıktan sonra itiraz etmek isterse, bunu ödeme emrinin tebliğinden itibaren 7 gün içinde, icra dairesine dilekçe ile veya sözlü olarak bildirmelidir. İtiraz genel haciz yoluyla takip hükümlerine göre yapılır. Kiracının itirazı, kira sözleşmesine ilişkin olabileceği gibi, kira sözleşmesi dışında bir sebebe de dayanabilir. Kiracı, kira sözleşmesini ve varsa yazılı kira sözleşmesindeki imzasını inkar etmek istiyorsa, bunu açık ve kesin olarak yapmalıdır, aksi halde kira sözleşmesini kabul etmiş sayılır. İtiraz, takibi durdurur. Duran takibe devam edebilmek için alacaklının icra mahkemesinde itirazın kaldırılması ve taşınmazın tahliyesi için borçlunun itirazının tarafına tebliğinden itibaren altı ay içinde dava açması gerekir. Bu süre içinde alacaklı kiraya veren itirazın kaldırılması davası açmazda bir daha aynı kira alacağı için ilamsız tahliye takibi yapamaz.

ÖDEME EMRİNE İTİRAZIN KALDIRILMASI VE TAHLİYE

       Duran takibe devam edebilmek için alacaklının icra mahkemesinde itirazın kaldırılması ve taşınmazın tahliyesi için borçlunun itirazının tarafına tebliğinden itibaren altı ay içinde dava açması gerekir. Bu süre içinde alacaklı kiraya veren itirazın kaldırılması davası açmazda bir daha aynı kira alacağı için ilamsız tahliye takibi yapamaz. Kiraya veren isterse icra mahkemesinde itirazın kaldırılması ve tahliye davası açmak yerine, sulh hukuk mahkemesinden TBK m.315’e göre tahliyeye karar verilmesini isteyebilir.

     Kiraya veren itirazın kaldırılmasını talep etmeden icra mahkemesinden tahliyeyi talep edemez. Ayrıca sadece itirazın kaldırılmasını talep edip, tahliye talep etmemişse, icra mahkemesi itirazın kaldırılmasına karar verse de, tahliyeye karar veremez; çünkü kiraya verenin talebiyle bağlılığı söz konusudur.

İCRA MAHKEMESİ TARAFINDAN VERİLEN KARARLARA KARŞI KANUN YOLU

       Tahliye kararının icraya konulabilmesi için kararın maddi anlamda kesinleşmesine, Yargıtay tarafından onanmasını beklemeye gerek yoktur. Ancak tahliye için icra mahkemesi kararının kiracıya tefhimi veya tebliği tarihinden itibaren 10 günlük sürenin geçmesi yeterlidir. (İİK m.269/c). Borçlu tahliye kararının kesinleşmesini beklemeden kararın icrasına İİK m.36 gereğince icranın geri bırakılması kararı alarak engel olabilir.

    Aynı şekilde İİK m.364/3’te “Temyiz yoluna başvurma, satıştan başka icra işlemlerini durdurmaz.” ifadelerine yer verilmiştir. Nitekim kiraya veren kira alacağı için kiracının mallarının haczedilmesini isteyebilir, ancak icra mahkemesi kararı kesinleşmeden haczedilen mallar sayılamaz.

KONUYA İLİŞKİN OLARAK VERİLEN YARGITAY KARARLARINDAN ÖRNEKLER

     Yargıtay 8. Hukuk Dairesinin sözleşmenin ve ek sözleşmelerin sona erdiği tarih itibariyle taraflar arasındaki kira ilişkisi sona erdiğinden davalılar haksız işgalci durumunda olduğu ve dolayısıyla davacı idare kiralanan gayrimenkulün ilamsız icra yoluyla tahliyesini isteyemeyeceğine ilişkin 2017/17050 E. 2018/8502 K. sayılı ve 07.03.2018 tarihli kararına göre :

“İİK’nun onuncu babında yer alan 269 ve devamı maddelerinde kiralanan gayrimenkullerin ilamsız icra yoluyla tahliyeleri usulü düzenlenmiştir.
Buna göre kiralayanın kiracısı hakkında kira bedelinin ödenmemesi ya da kira süresinin bitmesi nedenlerine dayanarak ilamsız icra takibi yapabilmesi için taraflar arasında mutlaka ve halen mevcut bir kira ilişkisinin bulunması gerekir.”

     Yargıtay 8. Hukuk Dairesinin 2017/12716 E. 2018/12234 K. sayılı ve 07.05.2018 tarihli bir başka kararına göre :

“Takip talepnamesi ve muhtevası İİK’nun 58.maddesinde düzenlenmiştir. Anılan madde hükmüne göre takip yollarından hangisinin seçildiği takip talepnamesinde belirtilmelidir. Kiralananın tahliyesine yönelik takip yapılması durumunda tahliye isteğinin de takip talepnamesinde yer alması ve ödeme emrinin takip talebine uygun olması zorunludur. Davacı tarafından ödenmeyen kira bedellerinin tahsili amacıyla 23.07.2014 gününde başlatılan icra takibi sırasında düzenlenen takip talepnamesi sadece haciz istekli olup, tahliye istemi bulunmamaktadır.
Bu durumda tahliye talebi olmadan yapılan haciz istekli takip talepnamesine dayanılarak kiralananın tahliyesi istenilemeyeceğinden mahkemece tahliye davasının reddine karar verilmesi gerekirken, yazılı gerekçe ile tahliye kararı verilmesi doğru değildir.”

     Yargıtay 8. Hukuk Dairesinin kira alacağının tahsili amacıyla başlatılan icra takibine vaki itirazın kaldırılması ve tahliye istemine ilişkin 2017/12525 E. 2018/12235 K. sayılı ve 07.05.2018 tarihli bir başka kararına göre :

“Dosya arasında borçluya gönderilen tahliye ihtarlı örnek 13 ödeme emrinin tebliğine dair tebligat parçasına rastlanmamış, gönderi takip belgesinden muhatabın adresinin değiştiği, yeni adresinin bulunamadığı gerekçesi ile tebligatın iade edildiği anlaşılmaktadır. İİK’nun 269. maddesi gereği ödeme ve itiraz süresi ödeme emrinin tebliğ tarihinden itibaren işlemeye başlar. Davalı borçlu kiracıya usulüne uygun yapılan bir tebligat olmadığından, yedi günlük itiraz ve otuz günlük ödeme süresi de başlamamıştır. Davalı kiracının icra takibini haricen öğrenip icra dosyasına itirazda bulunması hukuki sonuç doğurmaz.
Bu durumda davalı borçluya usulüne uygun ödeme emri tebliğ edilmediği için, ödeme ve itiraz süreleri işlemeye başlamayacağından, icra mahkemesinden tahliye istenemeyeceği gözetilerek sonucu dairesinde bir karar verilmesi gerekir iken yazılı gerekçe ile hüküm kurulması doğru görülmemiş ise de ret kararı sonuç itibariyle doğru görüldüğünden 6100 sayılı HMK'nun Geçici 3. maddesi yollamasıyla 1086 sayılı HUMK'nun 438/son maddesi uyarınca hükmün düzelterek ONANMASINA karar verilmiştir.”

KAYNAKÇA 

• Arslan, R., Yılmaz, E. & Taşpınar Ayvaz, S. İcra ve İflas Hukuku (2017)
• Duran, O. Konut ve Çatılı İşyeri Kiraları Kapsamındaki Taşınmazların Kira Bedelinin Ödenmemesi Nedeniyle İlamsız İcra Yoluyla Tahliyesinde Kira Sözleşmesine İtiraz ve Kaldırılması (2018)
• Yılmaz, H. Kiralanan Taşınmazın İlamsız İcra Yolu ile Tahliyesi (2006)